Ένα κομμάτι ιστορίας

Γιορτή για την 28η Οκτωβρίου στο νηπιαγωγείο χθες, και η Σταυρούλα είχε πυρετό. Ήθελε να πάμε και πήγαμε. Πήρε depon. Είπε το τετράστιχο ποίημά της με σοβαρότητα κι έδωσε το μικρόφωνο δίπλα στα μισά του τρίτου στίχου. 

Συγκίνηση! Τόσο μεγάλη, τόσο ανεξάρτητη. 

Τραγούδησαν όλα μαζί, φωνάζοντας, το Ντούτσε, και το Μικρό Στρατιώτη, και τα Δυο παιδιά απ' το Βραχώρι. 

Πόνεσαν τα μάγουλά μου απ' το χαμόγελο. 

Θυμάμαι τις δικές μας γιορτές στο σχολείο (από πιο μεγάλες ηλικίες, κυρίως απ' τα χρόνια του γυμνασίου) με αγάπη. Η προετοιμασία, η παράσταση, και το ότι, μέσα απ' αυτά τα λόγια κι αυτή τη μουσική που ακουγόταν, για κάποιες στιγμές, ένιωθα πραγματικά ότι με αφορά αυτό που γιορτάζουμε. Ένιωθα κι εγώ μέρος αυτού για το οποίο βρισκόμασταν εκεί, ένα ψίχουλο της ιστορίας, κι αυτό με έκανε ν' ανατριχιάζω. Πάντα επιδίωκα να είμαι στη χορωδία.
Κι επειδή πάντα την ιστορία τη μάθαινα καλύτερα μέσα απ' τη λογοτεχνία (μόνο έτσι τη μάθαινα δηλαδή, απ' τα σχολικά μου βιβλία περνούσε ένα σφουγγάρι και σβήνονταν όλα), έψαξα λίγο στη βιβλιοθήκη μας και διάλεξα να σας δείξω τ' αγαπημένα μου βιβλία για το '40 και την Κατοχή, λόγω της ημέρας. Είναι βιβλία γνωστά, τα πολλά λόγια περισσεύουν.

Για τη Ζωρζ Σαρή τι να πω; Μεγάλωσα μαζί της, διάβασα ό,τι έχει και δεν έχει γράψει από πάμπολλες φορές το καθετί, κι όταν πέθανε το 2012 ένιωσα ότι έφυγε μια παιδική μου φίλη. Με την ηρωίδα των βιβλίων της, αλλού Ζωρζ, αλλού Χριστίνα, μα στα περισσότερα μυθιστορήματα Ζωή, που ήταν σε μεγάλο βαθμό απεικόνιση του εαυτού της, ταυτίστηκα όσο με καμία άλλη. Και παρόλο που οι ιστορίες της περιστρέφονταν γύρω απ' τα χρόνια της Κατοχής και του Εμφυλίου, λίγο πριν, λίγο μετά, έμοιαζαν τόσο επίκαιρες, τόσο συναρπαστικές στα μάτια μου.

Τα βιβλία της, που κυκλοφορούν πλέον με καινούργιο εξώφυλλο από τις εκδόσεις Πατάκη, τα φυλάω απ' τα παιδικά μου χρόνια και κάποτε τα επισκέπτομαι ακόμα.
Το Όταν ο ήλιος ήταν μάλλον το αγαπημένο μου απ' τα ιστορικά της και ένα απ' τ' αγαπημένα μου απ' τα βιβλία της γενικώς. Ίσως, μπορώ να πω, και ένα απ' τα πιο ώριμα. Η φρίκη του πολέμου, της κατοχής, της πείνας, μέσα απ' τα μάτια μιας έφηβης. Ο φόβος, η τρέλα, αλλά και η ζωή μέσα σ' όλα αυτά, μέχρι να έρθουν επιτέλους καλύτερες μέρες. Συγκλονιστική η ιστορία της μητέρας της μέσα σ' αυτό το κάδρο, με στοίχειωνε πολλά χρόνια.
Το Κόκκινη Κλωστή Δεμένη, ακόμα ένα βιβλίο με ιστορίες της Κατοχής και της Αντίστασης, σα να συμπληρώνει το Όταν ο ήλιος. Εδώ μου έχει μείνει η ιστορία με το κουνέλι, τον Αθηνόδωρο, που τους το μαγείρεψε η κακιά γειτόνισσα κι ήθελε να της πουν κι ευχαριστώ...
Οι Νικητές, μια ιστορία για τον εμφύλιο και την πορεία της Ζωής ακόμα και μετά τα χρόνια της κατοχής, ο τραυματισμός της στα Δεκεμβριανά, η παραμονή της στο νοσοκομείο...

Η φωνή ενός πραγματικού κοριτσιού, με την οικογένειά του, με τη ζωή του, με τα όνειρά του, μέσα σε μια εποχή δύσκολη και παράλογη. Μια φωνή που σου μιλάει τόσο απλά και τόσο αληθινά.

Έπειτα είναι η Άλκη Ζέη, φίλη της Ζωρζ Σαρή, συμμαθήτρια, μοιάζουν και στα βιβλία τους, η άλλη αγαπημένη των παιδικών μου χρόνων. Τι να πω και γι' αυτή; Μάλλον την ξέρουμε όλοι. Το καπλάνι της βιτρίνας (δυο αδερφούλες σ' ένα μικρό νησί, η δικτατορία του Μεταξά, οι αλλαγές στη ζωή τους) και ο Μεγάλος Περίπατος του Πέτρου (ένα μικρό αγόρι που μεγαλώνει μέσα στην κατοχή, την πείνα, την αντίσταση) είναι μάλλον τα πιο γνωστά βιβλία της, και μάλλον τ' αγαπημένα μου απ' όσα δικά της έχω διαβάσει. Ούτε που ξέρω πόσες φορές διάβασα το καθένα. Ιστορίες ελπίδας και θάρρους ιδωμένες μέσα απ' τα μάτια παιδιών, φέρνουν το μικρό αναγνώστη κοντά σ' εκείνη τη μακρινή και τρομαχτική εποχή, χωρίς να τον τρομάζουν. Απλώς εξαιρετικά και τα δυο. 

Έχω πολλά ακόμα στα ράφια μου για το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και το Ολοκαύτωμα, όμως για σήμερα μοιάζει ταιριαστό ν' αναφέρω μόνο τις δυο αγαπημένες μου "φίλες", τις κυρίες Ζέη και Σαρή. Μέσα απ' τα γραπτά τους γνωρίσαμε -εγώ και τα παιδιά της γενιάς μου- ένα κομμάτι της ελληνικής ιστορίας που θα μας ήταν απρόσιτο. Μέσα απ' τις μνήμες τους, έγινε προσωπικό. Υπήρξαν ήρωες με τους οποίους νιώσαμε πολύ κοντά, άλλοι για τους οποίους πονέσαμε. Είναι αλλιώς όταν διαβάζεις ιστορία, κι αλλιώς όταν στ' αλήθεια ξέρεις κάποιον που έζησε τότε. Που ήταν ένα παιδί όπως εσύ.  

Και κάπως έτσι, σκέφτομαι πως η γιορτή του Νηπιαγωγείου ήταν πολλαπλά συγκινητική. Όχι μόνο το δικό μου, αλλά και όλα τα παιδάκια, κομμάτια κι αυτά της ιστορίας, του παρελθόντος, του παρόντος και του μέλλοντος, μ' όλα τα φρικτά που συνέβησαν κάποτε, κι όλη την αβεβαιότητα που πλανιέται στον αέρα, και μ' όλες τις ευχές και τις ελπίδες που κατοικούν στο σήμερα, μαθαίνουν λίγο λίγο, μεγαλώνουν λίγο λίγο, κι αντικρίζουν σαν καινούργιο τον κόσμο με τα αθώα μάτια τους.